Kinh nghiệm chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư trước, trong và sau điều trị

Kinh nghiệm chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư theo các giai đoạn điều trị

Việc xây dựng một chế độ dinh dưỡng hợp lý trước, trong và sau quá trình điều trị đều nhằm đến mục tiêu là tăng cường thể lực cho bệnh nhân. Ăn đúng trước, trong và sau khi điều trị có thể giúp cho bệnh nhân giảm thiểu được những bất lợi do các tác dụng phụ của phương pháp điều trị và giúp bệnh nhân có cảm giác sống khoẻ hơn.

Sẵn sàng cho điều trị ung thư

Cho đến khi bắt đầu điều trị, bạn sẽ không biết trước những vấn đề ăn uống bạn có thể gặp phải trong quá trình đó. Do đó, mục tiêu của chế độ dinh dưỡng trong thời này là nhằm tăng cường thể trạng, chuẩn bị thể lực để đáp ứng tốt quá trình điều trị bệnh.

Những việc bệnh nhân nên thực hiện trước khi tiến hành điều trị ung thư:

• Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh và giữ cùng trọng lượng trước khi bắt đầu điều trị. Chế độ dinh dưỡng lành mạnh và duy trì cân nặng trước khi điều trị giúp bạn khỏe mạnh, giảm nguy cơ nhiễm trùng, đối phó với các tác dụng phụ tốt hơn và giảm thiểu rủi ro phải phá vỡ tiến trình điều trị do cơ thể không thể đáp ứng.
• Khám nha khoa: Điều quan trọng là phải đảm bảo răng miệng khỏe mạnh trước khi bạn bắt đầu điều trị ung thư. Tốt nhất là bệnh nhân đi khám nha khoa vài tuần trước khi bắt đầu điều trị.
• Hỏi bác sĩ, y tá hoặc chuyên gia dinh dưỡng về các loại thuốc có thể giúp đỡ với vấn đề ăn uống.
• Thảo luận về nỗi sợ hãi và lo lắng của bạn với bác sĩ của bạn, y tá, hoặc người thân và về cách để quản lý và đối phó với những cảm giác này.
• Tìm hiểu kỹ về bệnh ung thư của bạn và về phương pháp điều trị. Nhiều người cảm thấy tốt hơn khi họ biết những gì sẽ có thể xảy ra.

Những cách bệnh nhân có thể chuẩn bị sẵn sàng để thực hiện chế độ dinh dưỡng lành mạnh:

• Chuẩn bị đầy đủ thực phẩm tốt cho sức khỏe, dự trữ trong tủ lạnh và tủ đông. Hãy chắc chắn dự trữ các loại thực phẩm bạn có thể ăn ngay cả khi bạn cảm thấy ốm.
• Dự trữ các loại thực phẩm cần ít hoặc không cần nấu nướng, chẳng hạn như bữa tối đông lạnh và đồ ăn sẵn, thực phẩm nấu chín.
• Nấu sẵn thực phẩm và cấp đông thành các phần ăn theo từng bữa.
• Nhờ bạn bè hoặc gia đình giúp bạn mua sắm và nấu ăn trong quá trình điều trị.
• Tạo một danh sách các mặt hàng bạn thường mua để bạn bè và gia đình dễ dàng mua sắm cho bạn
• Nói chuyện với bác sĩ, y tá hoặc chuyên gia dinh dưỡng về những biến chứng có thể gặp phải. Bạn có thể liệt kê danh sách thực phẩm và đồ uống sử dụng để khắc phục các tác dụng phụ đó trong quá trình điều trị.  

Tác dụng phụ của điều trị ung thư có thể dẫn đến các vấn đề về ăn uống

Phương pháp điều trị ung thư được thiết kế để tiêu diệt các tế bào ung thư. Nhưng những phương pháp điều trị này cũng có thể làm hỏng tế bào khỏe mạnh. Tổn thương tế bào khỏe mạnh có thể gây ra tác dụng phụ, dẫn đến vấn đề ăn uống. Các loại triệu chứng thường gặp trong quá trình điều trị ung thư là:

• Khô miệng, đau miệng
• Thay đổi vị giác
• Chán ăn, ăn không ngon
• Sụt cân
• Tiêu chảy
• Táo bón

Bệnh ung thư và các tác dụng phụ của điều trị ung thư thường dẫn đến tình trạng chán ăn - bệnh nhân muốn ăn ít hơn; cảm thấy no sau khi ăn chỉ một lượng nhỏ, hoặc có thể mất cảm giác ngon miệng hoàn toàn.

Một thời gian biểu bận rộn của các chuyến thăm bệnh viện, những biến động trong thói quen hàng ngày có thể làm bệnh nhân vô cùng mệt mỏi. Bệnh nhân có thể cảm thấy chán ăn hoặc ăn không ngon. 

Khi ăn không đủ hoặc ăn không ngon, bệnh nhân có thể gặp phải vấn đề giảm cân, teo cơ và điều này cũng có thể khiến bệnh nhân mệt mỏi và suy kiệt.

Do đó, mục tiêu dinh dưỡng trong giai đoạn này là duy trì cân nặng lý tưởng và áp dụng một chế độ ăn cân đối, lành mạnh để cung cấp năng lượng, sửa chữa, phục hồi và điều trị bệnh.

Do đó bệnh nhân đang điều trị không cần kiêng khem nghiêm ngặt, nhưng nên lưu ý một số điều dưới dây: 

• Ăn ít nhưng đủ dinh dưỡng, giàu năng lượng và giàu đạm. Bổ sung thêm các sản phẩm giàu dinh dưỡng (sữa dinh dưỡng).
• Kiểm soát được lượng thức ăn mà người bệnh ăn vào.
• Nên uống nước trước hoặc sau bữa ăn 30 phút. Tránh uống nước trong khi ăn vì điều này có thể làm giảm sự ngon miệng.
• Không nên ăn uống đồ có đường, nước ngọt, thức ăn nhiều chất béo.
• Thường xuyên thay đổi cách chế biến và màu sắc của thức ăn để tăng sự hấp dẫn. 
• Tránh ngửi mùi thức ăn khi đang chế biến.
• Giữ vệ sinh răng, miệng. 
• Nếu không ăn được thức ăn thông thường thì chuyển sang chế độ ăn nhỏ, mềm, nhuyễn (cháo, súp...)
• Khi người bệnh không ăn được hoặc ăn uống thông thường không đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng thì phải có các phương pháp hỗ trợ nuôi dưỡng hoặc nuôi dưỡng thay thế.

Mỗi bệnh nhân có thể trạng khác nhau, quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể hay tiêu hao năng lượng cũng khác nhau, đặc biệt là với bệnh nhân ung thư. Do đó bệnh nhân ung thư nên đến gặp bác sĩ điêu trị hoặc bác sĩ dinh dưỡng để thiết lập cho mình chế độ ăn phù hợp, hiệu quả. 

Sản phẩm dược sỹ gợi ý

Loét Miệng: TAMETOP SIRO 100ML

35,000đ

Mua ngay Cho vào giỏ

Sữa nuôi ăn qua Sonde: Nutricom® D 500ml của Đức

150,000đ

Mua ngay Cho vào giỏ

Sữa cho bệnh nhân ung thư: FORTISIP POWDER 857g

830,000đ

900,000đ

Mua ngay Cho vào giỏ

Khô miệng ở bệnh nhân đang điều trị ung thư: Xịt tạo nước bọt Xerostom 15ml

165,000đ

Mua ngay Cho vào giỏ

Gói sản phẩm cho bệnh nhân bị Khô Miệng - Hôi Miệng - Khó Nuốt

740,000đ

826,000đ

Mua ngay Cho vào giỏ

Viêm-loét miệng do hóa trị, xạ trị: Gel Orabase Convatec 5g

160,000đ

165,000đ

Mua ngay Cho vào giỏ

Chế độ dinh dưỡng sau khi quá trình điều trị kết thúc

Một khi bệnh nhân kết thúc điều trị ung thư, nhiều vấn đề ăn uống sẽ được cải thiện. Một số vấn đề như giảm cân và thay đổi vị giác hoặc mùi, có thể kéo dài hơn.

Nếu bệnh nhân đã điều trị ung thư đầu và cổ hoặc phẫu thuật để loại bỏ một phần của dạ dày hoặc ruột, thì sau đó vấn đề ăn uống có thể luôn là một phần của cuộc sống.

Mặc dù chế độ dinh dưỡng lành mạnh không chắc có thể ngăn ngừa bệnh tái phát, nó có thể giúp bệnh nhân lấy lại sức mạnh, xây dựng lại mô và cải thiện cảm giác sau khi điều trị kết thúc. Dưới đây là khuyến nghị chung dành cho bệnh nhân ung thư sau khi kết thúc điều trị:

• Duy trì thể trọng: nghiên cứu đã cho thấy tầm quan trọng của việc duy trì cân nặng hợp lý. Có một trọng lượng khỏe mạnh dường như có thể thiết lập một tình trạng sinh hóa hoặc môi trường giúp ngăn cản sự phát triển ung thư. Đồng thời, việc cơ thể thừa cân, đặc biệt là mỡ bụng dư thừa có thể làm tăng nguy cơ đối với một số bệnh ung thư.
• Chế độ ăn uống cân bằng gồm nhiều loại thực phẩm khác nhau. Không có thực phẩm duy nhất có tất cả các vitamin và chất dinh dưỡng bạn cần. Ăn nhiều trái cây và rau quả, bao gồm rau sống và trái cây, trái cây và trái cây nấu chín nước ép. Những thứ này đều có vitamin, khoáng chất và chất xơ.
• Ăn bánh mì nguyên hạt, yến mạch, gạo nâu hoặc các loại ngũ cốc và ngũ cốc khác. Những thực phẩm này cần carbohydrate phức tạp, vitamin, khoáng chất và chất xơ. Thêm đậu, đậu Hà Lan và đậu lăng vào chế độ ăn uống của bạn và ăn chúng thường xuyên.
• Chọn các sản phẩm sữa ít béo.
• Ăn các phần nhỏ có thịt nạc và thịt gia cầm không da. Hạn chế ăn thịt màu đỏ (ví dụ: thịt bò, thịt lợn, thịt cừu) và tránh xa thịt chế biến. Những người sau điều trị ung thư có nguy cơ mắc bệnh mãn tính khác như các bệnh về tim. Do đó, ăn ít đỏ và thịt chế biến có thể giúp cải thiện sức khỏe tổng thể.
• Hạn chế tiêu thụ thực phẩm mặn và thực phẩm chế biến chứa nhiều muối (Natri). Tiêu thụ quá nhiều muối có thể gây hại cho sức khỏe, tăng nguy cơ ung thư dạ dày và huyết áp cao.
• Sử dụng các phương pháp nấu ăn ít chất béo, chẳng hạn như, hấp, nướng, và rang.
• Hạn chế uống rượu 1 ly mỗi ngày đối với phụ nữ và 2 ly mỗi ngày đối với nam giới.
• Tránh đồ uống có đường. Nghiên cứu cho thấy tiêu thụ đồ uống có đường có thể dẫn đến tăng cân, thừa cân, và béo phì.
• Thực hiện các hoạt động thể chất vừa phải trong ít nhất 30 phút mỗi ngày và khi phù hợp hơn, có thể tăng lên 60 phút. Xây dựng thêm hoạt động, như đi bộ nhanh, vào thói quen hàng ngày. Giới hạn thời gian ít vận động như ngồi trước TV hoặc máy tính.

Quản lý cảm xúc tiêu cực ảnh hưởng đến việc ăn uống của bệnh nhân ung thư

Trong quá trình điều trị ung thư, bệnh nhân có thể cảm thấy:

• Chán nản
• Lo lắng
• Sợ hãi
• Tức giận
• Bất lực
• Cô đơn

Những cảm xúc tiêu cực này có thể ảnh hưởng đến nhu cầu ăn uống của bệnh nhân ung thư. Mệt mỏi cũng có thể làm cho bệnh nhân cảm thấy chán ăn.

Làm sao để quản lý cảm xúc của bạn trong quá trình điều trị ung thư?

Dưới đây là một số gợi ý để quản lý cảm xúc trong quá trình điều trị nhằm tránh ảnh hưởng đến việc ăn uống của bệnh nhân.

• Ăn các loại thực phẩm yêu thích của bạn vào những ngày bạn cảm thấy tốt.
• Thư giãn, thiền định hoặc cầu nguyện. Các hoạt động như thế này giúp bạn cảm thấy bình tĩnh và ít căng thẳng hơn.
• Nói chuyện với người mà bạn tin tưởng về cảm xúc của bạn. Bạn có thể muốn nói chuyện với một người bạn thân, thành viên gia đình, hoặc các chuyên gia
• Bạn cũng có thể thấy hữu ích khi tham gia các diễn đàn hỗ trợ, nói chuyện với những người đã trải qua điều trị ung thư. Bạn có thể nói về cảm xúc của mình và lắng nghe những người khác nói về họ. Bạn cũng có thể tìm hiểu cách người khác đối phó với bệnh ung thư, điều trị tác dụng phụ, và vấn đề ăn uống.
• Nghỉ ngơi đầy đủ. Hãy chắc chắn rằng bạn ngủ ít nhất 7 đến 8 giờ mỗi đêm. Trong thời gian ngày, dành thời gian làm các hoạt động yên tĩnh như đọc hoặc xem phim. Đừng thúc ép bản thân làm quá nhiều. Nhiều người cảm thấy tốt hơn khi họ yêu cầu hoặc chấp nhận sự giúp đỡ từ những người khác.
• Hãy tích cực mỗi ngày. Các nghiên cứu cho thấy nhiều người cảm thấy tốt hơn khi họ đi bộ hoặc tập thể dục nhẹ mỗi ngày. Hoạt động như thế này cũng có thể giúp cải thiện sự thèm ăn của bạn. Nói chuyện với bác sĩ hoặc y tá của bạn về việc sử dụng thuốc nếu bạn cảm thấy rất khó đối phó với cảm xúc của bạn.

Luyện tập thể thao

Duy trì các hoạt động thể chất  là vô cùng quan trọng đối với bệnh nhân ung thư vì nó có thể giúp bệnh nhân:

• Duy trì khối lượng cơ bắp, sức mạnh, sức chịu đựng và sức mạnh của xương
• Giảm trầm cảm, căng thẳng, mệt mỏi,
• giảm những tác dụng phụ phổ biến trong điều trị bệnh như buồn nôn,táo bón, tăng cân.
• Cải thiện cảm giác thèm ăn

Bạn có thể không cảm thấy muốn tập thể dục vì mệt mỏi và các tác dụng phụ khác. Nhưng các hoạt động thể chất có thể giúp bạn cảm thấy tràn đầy năng lượng hơn và đáp ứng điều trị tốt hơn.

Nói chuyện với bác sĩ của bạn về việc luyện tập thể chất 150 phút mỗi tuần ở cường độ hoạt động vừa phải như đi bộ nhanh. Nếu bác sĩ của bạn chấp thuận, hãy bắt đầu từ từ (có thể tập 5 hoặc 10 phút mỗi ngày) và dần dần hướng tới mục tiêu 150 phút mỗi tuần.

Lắng nghe cơ thể của bạn và nghỉ ngơi khi bạn cần. Đây không phải là thời điểm gây áp lực cho bản thân, bạn chỉ cần làm những gì bạn có thể làm được.

Dưới đây là các gợi ý để bênh nhân ung thư có thể thực hiện và duy trì một chường trình luyện tập phù hợp, nâng cao sức khỏe.

• Lên kế hoạch hoạt động thể chất và trao đổi về kế hoạch này với chuyên gia chăm sóc sức khỏe về mức độ phù hợp của chương trình với tình trạng sức khỏe của bạn.
• Hãy chắc chắn rằng bạn có đôi giày tập thể dục thoải mái và phù hợp với bạn.
• Bắt đầu thực hiện các động tác dễ dàng trong thời gian ngắn mỗi ngày. Làm những gì bạn cảm thấy phù hợp nhất với mình, thậm chí nếu đó là bài tập nhẹ trong chỉ một vài phút Bắt đầu rất chậm, một vài phút đi bộ hoặc đạp xe tại chỗ mỗi ngày là một cách tốt để bắt đầu. Khi bạn cảm thấy khỏe hơn, hãy thêm nhiều hơn hoạt động thể chất theo lịch trình của bạn.
• Nếu bạn cần khuyến khích, hãy tìm một lớp học với một hướng dẫn viên thể dục
• Sử dụng bốn chữ cái T.M.T.T., bạn có thể nhớ các thành phần chính của một chương trình hoạt động thể chất: tần số, cường độ, thời gian và thể loại vận động.

Những lưu ý cần biết về chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư

Bệnh nhân ung thư có nhu cầu dinh dưỡng khác so với thông thường

Người mắc bệnh ung thư cần tuân theo chế độ dinh dưỡng khác với chế độ thông thường. Đối với hầu hết mọi người, chế độ ăn uống lành mạnh bao gồm:

• Rất nhiều trái cây, rau quả, và ngũ cốc.
• Lượng vừa phải của các sản phẩm thịt và sữa
• Một lượng nhỏ chất béo, đường, rượu và muối

Tuy nhiên, khi bạn bị ung thư, bạn cần ăn để duy trì sức khỏe để đáp ứng tốt với quá trình điều trị. Khi bạn khỏe mạnh, ăn đủ thực phẩm thường không phải là vấn đề. Nhưng khi bạn đang chiến đấu với bệnh ung thư và đang được điều trị, đây có thể là một thách thức thực sự.

Khi bạn bị ung thư, bạn có thể cần thêm protein và calo. Đôi khi, chế độ ăn uống của bạn có thể cần thêm sữa, phô mai và trứng. Nếu bạn gặp khó khăn khi nhai và nuốt, bạn có thể cần thêm nước sốt và nước thịt. Đôi khi, bạn có thể cần ăn thực phẩm ít chất xơ thay vì những thứ có nhiều chất xơ. Một chuyên gia dinh dưỡng có thể giúp bạn với bất kỳ thay đổi chế độ ăn uống mà bạn có thể cần phải thực hiện.

Mọi người đều khác nhau

Bởi vì mọi người đều khác nhau, không có cách nào để biết bạn sẽ gặp vấn đề gì về ăn uống và mức độ nghiêm trọng của các vấn đề đó. Bạn có thể gặp phải một vài vấn đề hoặc không có gì cả. Một phần, các vấn đề xảy ra phụ thuộc vào loại ung thư bạn mắc phải, vị trí của khối u ở trong cơ thể bạn, và phương pháp điều trị của bạn, thời gian điều trị kéo dài bao lâu và liều điều trị bạn nhận được.

Trong quá trình điều trị, có nhiều loại thuốc hữu ích và các cách khác nhau để quản lý các vấn đề về ăn uống.

Bác sĩ, y tá hoặc chuyên gia dinh dưỡng có thể cho bạn biết thêm về các loại vấn đề về ăn uống bạn có thể gặp phải và cách để quản lý chúng. Nếu bạn bắt đầu có vấn đề về ăn uống, hãy nói với bác sĩ hoặc y tá của bạn ngay lập tức.

Nếu bạn đang ăn kiêng đặc biệt là do bệnh tiểu đường, thận hoặc bệnh tim, hoặc các vấn đề sức khỏe khác, bạn rất cần thảo luận với bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng để họ có thể tư vấn cho bạn làm thế nào để duy trì chế độ ăn uống đặc biệt của bạn trong khi đối phó với các vấn đề ăn uống do điều trị ung thư.

Lưu ý đặc biệt cho người chăm sóc

• Đừng ngạc nhiên hay buồn bã nếu sở thích thức ăn của người thân của bạn thay đổi từ ngày này sang ngày khác. Có thể có những ngày người bệnh không muốn ăn món ăn yêu thích hoặc nói rằng bây giờ món ăn có vị rất tệ.
• Hãy để các loại đồ ăn trong tầm tay để người thân của bạn có thể có một bữa ăn nhẹ bất cứ khi nào muốn ăn.
• Đặt một gói snack táo hoặc trái cây thái hạt lựu, các loại hạt rang cùng với một cái muỗng trên bàn cạnh giường ngủ. Hoặc thử giữ các loại trái cây và rau quả trong tủ lạnh.
• Hãy hỗ trợ nhẹ nhàng hơn là ép người thân của bạn phải ăn. Nên chiều theo khẩu vị của người bệnh, chia nhỏ các bữa ăn để người bệnh dễ hấp thụ dưỡng chất.
• Đề nghị người bệnh uống nhiều chất lỏng và đầy đủ khi không thèm ăn.
• Nói chuyện với người thân của bạn về cách quản lý vấn đề ăn uống. Tìm kiếm lời khuyên từ bác sỹ có thể giúp cả hai cảm thấy có khả năng kiểm soát nhiều hơn.
• Người nhà cũng nên khuyên người bệnh chịu khó vận động, ít nằm một chỗ để cơ thể được thoải mái, đầu óc được thư giãn, tránh suy nghĩ quá sẽ giúp cho việc điều trị đạt kết quả cao hơn.

 Tham khảo:

http://benhvienk.vn/cung-lang-nghe-tu-van-che-do-dinh-duong-cho-nguoi-benh-ung-thu-nd85598.html

https://www.singaporecancersociety.org.sg/images/contents/about-publications/book-eating-well-during-cancer.pdf

http://benhvien108.vn/che%CC%81-do%CC%A3-dinh-duo%CC%83ng-cho-be%CC%A3nh-nhan-ung-thu.htm