Rụng tóc trong điều trị ung thư

RỤNG TÓC TRONG ĐIỀU TRỊ UNG THƯ

Rụng tóc có thể là một tác dụng phụ của hóa trị, liệu pháp nhắm đích, xạ trị, và ghép tế bào gốc. Những phương thức điều trị này có thể gây rụng róc vì chúng làm tổn thương các tế bào giúp mọc tóc. Rụng lông tóc có thể xảy ra trên khắp cơ thể, bao gồm đầu, mặt, tay, chân, nách, và vùng mu. Tóc có thể rụng toàn bộ, từ từ, hoặc từng phần. Hoặc, tóc trở nên mỏng và thưa dần – đôi khi chính bạn cũng không nhận ra – và có thể thô và khô hơn. Rụng tóc liên quan tới điều trị ung thư thường tạm thời. Đa số trường hợp, tóc sẽ mọc trở lại. Tuy hiếm nhưng tóc thưa có thể không hồi phục.

Hãy trao đổi với bác sĩ trước khi thực hiện hóa trị, liệu pháp nhắm đích, hay xạ trị để tìm hiểu xem bạn có khả năng bị rụng tóc hay không. Bạn có thể muốn thảo luận những vấn đề sau về chứng rụng tóc do hóa trị:

1. Khi nào tóc bắt đầu rụng? Tóc thường không rụng ngay lập tức. Đa phần, tóc sẽ rụng sau vài tuần hoặc vài chu kỳ điều trị. Sau đó, tóc rụng có xu hướng tăng dần khi đã điều trị được 1 đến 2 tháng.
2. Tóc sẽ rụng bao nhiêu? Lượng tóc rụng thay đổi tùy người. Ngay cả những người sử dụng cùng một loại thuốc để trị cùng một loại ung thư, tóc rụng với mức độ khác nhau. Số lượng tóc rụng cũng tùy thuộc vào loại và liều thuốc. Nó cũng phụ thuộc vào việc bạn dùng thuốc viên, thuốc tiêm vào mạch máu hay thuốc ngoài da.
3. Khi nào tóc sẽ mọc trở lại? Tóc sẽ bắt đầu mọc trong khoảng từ 1 đến 3 tháng sau khi hóa trị kết thúc. Thông thường sẽ mất từ 6 đến 12 tháng để tóc bạn mọc lại hoàn toàn. Khi tóc mới mọc, sợi tóc có thể khác trước đó. Bạn có thể nhận thấy tóc mới mỏng hơn hoặc thô ráp hơn. Màu tóc mới có thể khác lúc trước. Tóc thường sẽ trở lại bình thường sau vài năm.

Nguyên nhân rụng tóc

Hóa trị

Không phải mọi thuốc hóa trị đều gây rụng tóc. Những loại thuốc sau thường gây rụng hoặc thưa tóc.

• Altretamine (Hexalen)
• Carboplatin (Paraplatin)
• Cisplatin (Platinol)
• Cyclophosphamide (Neosar)
• Docetaxel (Taxotere)
• Doxorubicin (Adriamycin, Doxil)
• Epirubicin (Ellence)
• Fluorouracil (5-FU)
• Gemcitabine (Gemzar)
• Idarubicin (Idamycin)
• Ifosfamide (Ifex)
• Paclitaxel
• Vincristine (Marqibo, Vincasar)
• Vinorelbine (Alocrest, Navelbine)

Xạ trị

Xạ trị chỉ ảnh hưởng lên phần lông tóc bị chiếu tia xạ. Ví dụ, nếu chiếu xạ vào vùng chậu, bạn có thể rụng lông vùng mu. Lông tóc rụng phụ thuộc vào liều và phương thức xạ trị. Chúng thường mọc lại ở những vùng được chiếu xạ sau vài tháng. Tuy nhiên, lông tóc có thể mỏng hơn hoặc tạo cảm giác khác lúc trước. Với liều xạ trị rất cao, lông tóc có thể không mọc trở lại.

Liệu pháp nhắm đích

Liệu pháp nhắm đích không gây rụng tóc hoàn toàn. Tuy nhiên, những loại thuốc sau có thể làm tóc thưa hoặc trở nên xoăn hay khô hơn bình thường.

• Afatinib (Gilotrif)
• Cetuximab (Erbitux)
• Dabrafenib (Tafinlar)
• Dasatinib (Sprycel)
• Erlotinib (Tarceva)
• Ibrutinib (Imbruvica)
• Imatinib (Gleevec, Glivec)
• Nilotinib (Tasigna)
• Panitumumab (Vectibix)
• Sonidegib (Odomzo)
• Sorafenib (Nexavar)
• Trametinib (Mekinist)
• Vemurafenib (Zelboraf)
• Vismodegib (Erivedge)

Liệu pháp hormone

Một số ít bệnh nhân điều trị theo liệu pháp hormone có thể bị thưa tóc đáng kể. Tóc bắt đầu thưa từ vài tháng tới vài năm sau khi bắt đầu sử dụng các thuốc như tamoxifen (Nolvadex), anastrozole (Arimidex), letrozole (Femara), fulvestrant (Faslodex), và octreotide (Sandostatin). Tuy nhiên, liệu pháp hormone thường không gây rụng tóc hoàn toàn.

Xử trí rụng tóc

Biết cách kiểm soát tóc rụng trước, trong và sau điều trị có thể giúp bạn thích nghi với tác dụng phụ này. Đối với nhiều người, tóc rụng do điều trị ung thư không chỉ là thay đổi về vẻ ngoài. Rụng tóc có thể là một trải nghiệm thử thách về tinh thần làm ảnh hưởng tới hình ảnh bản thân và chất lượng cuộc sống. Nói chuyện với một nhà tư vấn, một ai đó có trải nghiệm tương tự, gia đình hay bạn bè về cảm giác liên quan tới tóc rụng có thể giúp bạn thoải mái hơn. Trao đổi trước với gia đình và bạn bè, đặc biệt là trẻ nhỏ, về khả năng rụng tóc trước khi nó xảy ra cũng có thể hữu ích. Biết trước những thay đổi hình dạng bên ngoài có thể giúp một đứa trẻ giảm lo lắng và sợ hãi.

Một vài người khuyên cắt ngắn tóc trước khi bắt đầu điều trị. Một kiểu tóc ngắn có thể làm cho tóc bạn trông dày hơn và có thể làm tóc rụng bớt vẻ trầm trọng. Khi tóc bắt đầu mọc trở lại sau đó cũng sẽ mất ít thời gian hơn để có lại kiểu tóc ngắn cũ. Để tóc mọc thành kiểu quen thuộc có thể giúp bạn làm quen và tiếp tục cuộc sống sau điều trị.

Liệu pháp mũ lạnh (Cold cap therapy)

Đội mũ hoặc đồ phủ đầu với túi lạnh trước, trong, và sau hóa trị có thể giúp ngừa rụng tóc do thuốc tiêm tĩnh mạch. Hơi lạnh làm co các mạch máu trên da đầu qua đó làm ít thuốc tới được chân tóc hơn. Mũ lạnh thường có sẵn để thuê trên mạng trong suốt quá trình điều trị. Hãy trao đổi với đội ngũ chăm sóc y tế để biết cách làm này có hiệu quả với bạn không.

Thuốc

Một loại thuốc bôi bán không cần toa, minoxidil, có thể hữu ích để chữa thưa tóc do liệu pháp hormone hay nhắm đích. Nó còn có thể giúp ích cho những bệnh nhân không mọc lại tóc hoàn toàn sau hóa trị, ghép tế bào gốc hay xạ trị. Đôi khi, thuốc uống như spironolactone (Aldactone) hoặc finasteride (Propecia, Proscar) có thể cải thiện mọc tóc trong những tình huống này.

Chăm sóc tóc và da đầu

Những lời khuyên sau có thể giúp bạn chăm sóc tóc và da đầu của mình trong quá trình điều trị ung thư.

• Lựa chọn loại dầu gội nhẹ không chứa nước hoa để làm sạch tóc. Dầu gội phù hợp, Dầu goi Essano Argan 
• Cân nhắc không gội mỗi ngày, và không kì mạnh tay. Sử dụng bông bọt biển New Zealand
• Làm khô tóc bằng cách thấm nhẹ để tránh hư tóc.
• Chọn bàn chải tóc mềm hoặc lược thưa răng và tạo kiểu tóc nhẹ nhàng.
• Dùng phương tiện chống nắng cho da đầu khi bạn ra ngoài trời, ví dụ như bôi kem chống nắng hữu cơ  Oasis sun, đội mũ, hay khăn choàng.
• Che đầu trong những tháng lạnh để giữ nhiệt cho cơ thể.
• Tránh sấy tóc ở nhiệt độ cao hay kéo tóc.
• Tránh làm duỗi hay xoăn tóc bằng sản phẩm hóa chất.
• Tránh nhuộm tóc có hay không kèm biện pháp tẩy màu tóc (nhuộm vĩnh viễn hay bán vĩnh viễn).
• Chọn bao gối mềm, dễ chịu.
• Trao đổi với đội ngũ chăm sóc trước khi dùng bất kỳ lại kem mọc tóc nào.
• Trao đối với đội ngũ chăm sóc trước khi dùng vitamin B biotin.

Tóc giả

Những lời khuyên sau có thể giúp ích nếu bạn chọn việc dùng tóc giả khi tóc bắt đầu rụng.

• Thử tìm một nơi chuyên bán tóc giả được thiết kế cho bệnh nhân ung thư. Bạn có thể hỏi đặt lịch hẹn tại nhà, đặt mua qua mạng hoặc ca-ta-lô (catalogue).
• Có nhiều loại tóc giả. Nếu bạn muốn mẫu tóc giả trông giống như tóc của bạn, thì bạn nên chọn mua trước khi tóc bắt đầu rụng. Cách này sẽ giúp chọn được mẫu tóc giả giống với màu và kiểu tóc của bạn nhất. Bạn cũng có thể chọn mẫu theo kiểu tóc mà trước giờ bạn vẫn luôn muốn thử. Thợ làm tóc có thể giúp bạn tạo mẫu cho bộ tóc giả của mình.
• Chỉnh bộ tóc giả ở tiệm sao cho vừa khít, tránh gây kích ứng da đầu.

Chăm sóc tóc mọc lại

Khi tóc bạn bắt đầu mọc, việc chăm sóc tóc cẩn thận rất quan trọng. Ban đầu, tóc mới sẽ mỏng và dễ tổn thương hơn tóc cũ. Nó có thể mọc lại với kiểu hay màu sắc khác. Những lời khuyên sau có thể giúp bạn chăm sóc tóc mọc lại:

• Hạn chế gội đầu quá 2 lần mỗi tuần.
• Massage da đầu để giúp loại bỏ da khô và gàu.
• Dùng lược thưa răng để chải thay vì dùng bàn chải tóc. Khi tạo kiểu tóc, hạn chế ép, xoăn, hay sấy khô tóc ở nhiệt độ cao.
• Tránh làm xoăn hay duỗi tóc bằng sản phẩm hóa học, như dung dịch làm xoăn tóc, cho tới khi tóc đã mọc lại. Một vài người cần đợi tới 1 năm trước khi họ có thể duỗi hay làm xoăn tóc bằng hóa chất. Trước khi thử dùng lại thuốc làm tóc, hãy thử với một nhúm tóc trước xem phản ứng như thế nào. Bạn có thể hỏi ý kiến của thợ làm tóc.
• Tránh nhuộm tóc có hoặc không kèm biện pháp tẩy màu tóc (permanent or semi-permanent) ít nhất ba tháng sau điều trị.

Tài liệu tham khảo

1. http://www.cancer.net/navigating-cancer-care/side-effects/hair-loss-or-alopecia
2. Rugo HS, Klein P, Melin SA, Hurvitz SA, Melisko ME, Moore A, Park G, Mitchel J, Bågeman E, D’Agostino RB, Ver Hoeve ES, Esserman L, Cigler T. Association Between Use of a Scalp Cooling Device and Alopecia After Chemotherapy for Breast Cancer. JAMA. 2017;317(6):606-614. doi:10.1001/jama.2016.21038