Chỉ dẫn phục hổi chức năng của tay sau phẫu thuật vú

- Vận động cánh tay có liên quan là rất quan trọng để lấy lại phạm vi cử động đầy đủ và cơ lực. Nó còn giúp làm giảm phù nề sau phẫu thuật.

- Nếu người bệnh có những hoạt động không có trong danh sách hoạt động dưới đây thì người bênh nên xem xét hai điểm dưới đây và liên hệ với bác sĩ để được chỉ dẫn lại:

• Hoạt động đó có làm cử động cánh tay tương tự: Ví dụ như nâng tay cao lên đến tầm bả vai (90⁰) không?
• Vật thể đó có trọng lượng tương tự không?

Các yếu tố quan trọng cần xem xét :

• Sử dụng cánh tay mà người bệnh vẫn dùng bình thường trong mọi hoạt động
• Nếu cánh tay không thuận của người bệnh yếu hơn, nhớ sử dụng nó trong mọi hoạt động thường ngày. Sử dụng cánh tay khỏe hơn trợ giúp nếu cần.
• Rất cẩn thận, không nên thay thế cử động cánh tay bằng cách sử dụng bàn tay khỏe hơn hoặc cử động của cơ thể.

Các vấn đề cần được chú ý:

• Nếu bác sĩ điều trị đồng ý thì người bệnh có thể bắt đầu một chương trình tập thể dục nhẹ nhàng sau phẫu thuật khoảng từ 2-7 ngày.
• Nếu người bệnh bắt đầu có cảm giác bị kéo hoặc cảm giác khó chịu ở vùng giải phẫu cần dừng hoạt động đó lại, người bệnh chỉ được cử động ở mức độ vừa phải và không được tập quá mức đó.
• Tránh sử dụng khăn hoặc tấm chườm nóng ở vùng vai hoặc ngực có liên quan vì nhiệt độ quá nóng có thể làm bỏng da do giảm cảm giác.
• Nếu cảm giác liên quan khó chịu đến mức làm cho những việc tập thể dục trở nên khó khăn người bệnh có thể xem xét uống thuốc giảm đau ít nhất 45 phút trước khi bắt đầu.

Theo dõi và đánh giá tiến độ của người bệnh theo ba yếu tố sau:

• Đau
• Mệt mỏi
• Cứng cơ

- Những yếu tố này giảm dần người bệnh có thể tăng mức độ hoạt động. 

A/ Chuỗi hoạt động chức năng

*) Tuần đầu tiên: Các hoạt động nhẹ nhàng.

• Rót chất lỏng vào tách
• Thoa phấn trang điểm/ cạo râu
• Lau mặt, cánh tay, bàn tay
• Búi tóc
• Nhấc điện thoại
• Bật tivi
• Lật trang báo

*) 2 Tuần đầu: Các hoạt động vừa

• Chải đầu
• Sử dụng máy sấy
• Lau bụi nhẹ nhàng
• Nấu nướng
• Với các giá để đồ trong siêu thị
• Gấp quần áo
• Mang quần áo nhẹ tới tủ quần áo

*) 1 tháng: Các hoạt động vừa và nặng

• Treo quần áo vào tủ quần áo
• Chui tay vào áo len
• DỌn giường/ thay ga giường
• Lái xe một quãng đường ngắn
• Đến thời điểm này mọi hoạt động đều có thể thực hiện được chỉ trừ một vài ngoại lệ.

*) 2 tháng: Bất kỳ vật nào có trọng lượng phù hợp 

• Sách vali
• Mang túi đeo qua ngực
• Nhấc trẻ con
• Nhấc túi đi chợ
• Các hoạt động thể thao nhẹ nhàng ( có sự đồng ý của bác sĩ)

- Tham khảo thêm các bài tập thể dục nhẹ nhàng sau 2-7 ngày bên dưới nếu được bác sĩ điều trị đồng ý : 

+ Với bệnh nhân không có gắn ống thoát dịch ở bài tập trong " Hướng dẫn tập thể dục sau phẫu thuật vú không gắn ống thoát dịch "

+ Với bệnh nhân có gắn ống thoát dịch ở vết mổ ở bài tập trong " Hướng dẫn tập thể dục sau khi phẫu thuật vú có gắn ống thoát dịch "

B/ Xử trí hiện tượng phù nề 

- Nâng cánh tay của người bệnh lên cao hơn tim sẽ trợ giúp quá trình tuần hoàn máu và chống hiện tượng phù nề.

- Bất cứ khi nào cánh tay của người bệnh được đặt ở tư thế nâng cao thì việc xòe và nắm bàn tay là rất hữu ích. Điều này sẽ giúp duy trì trương lực cơ và ngăn chặn hiện tượng phù nề. Nên làm như vậy 10 lần mỗi giờ.

- Tập với một quả bóng mút là lý tưởng, tránh dùng bóng cứng.

- Khi đi bộ đung đưa tay một cách tự nhiên, thi thoảng gập cánh tay và nâng cao bàn tay khi ngồi. Nếu bàn tay bắt đầu bị phù nề phải dùng tất tay áp lực chuyên dụng như Vớ y khoa cánh tay Mediven. 

- Đặt cánh tay bên phẫu thuật lên trên một hoặc hai cái gối sẽ làm cho người bệnh thoải mái hơn.

-  Massage :

• Nên thực hiện hàng ngày và không thay đổi trình tự của các động tác.
• Không thoa dầu hay kem trên da trong lúc massage để đảm bảo độ ma sát giữa bàn tay và da

- Miếng dán cơ Kinesio: Băng Kinesio là một loại băng dán đặc biệt thường được sử dụng trong chấn thương thể thao. Nó giúp nâng da trong quá trình di chuyển thúc đẩy dẫn lưu bạch huyết. Ngoài ra nó cũng có thể làm mềm và giảm xơ cứng.

C/ Xoa bóp

- Thường từ 3-6 tuần vết sẹo đã liền tốt, người bệnh có thể bắt đầu xoa bóp nhẹ nhàng để làm mềm vết sẹo. Việc xoa bóp sẹo giúp cải thiện cảm giác cho da, tránh bị sơ hóa và giúp mạch máu dưới da tuần hoàn tốt. Nên dùng kem trị sẹo chuyên biệt Kem trị sẹo sau phẫu thuật Kelo-Cote

- Cách làm: Bôi một lượng nhỏ kem trị sẹo Kelo-Cote lên vùng sẹo. Đặt hai ngón tay hoặc ngón tay cái xoa đi xoa lại vuông góc vết sẹo và sau đó xoay vòng tròn ngược chiều kim đồng hồ. Hãy ấn nhẹ trong khi xoa ( Người bệnh có thể xoa bóp trước gương nếu vùng sẹo bị tê mất cảm giác).

D/ Những chỉ dẫn hữu ích sau khi rời bệnh viện.

- Sau khi tiến hành thủ thuật cắt bỏ tuyến vú triệt để có cải biên hay nạo vét hạch nách thì cánh tay phẫu thuật có thể dễ bị nhiễm khuẩn tại chỗ và phù nề. Hiện tượng cánh tay phẫu thuật có thể dễ bị nhiễm khuẩn tại chỗ và phù nề. Hiện tượng này xảy ra là do tuần hoàn bạch huyết bình thường bị phá vỡ. Vì vậy cần cố gắng hết sức để tránh những thương tích dù là nhỏ nhất đối với cánh tay phẫu thuật.

Chú ý: Những phụ nữ không bị nạo vét hạch không cần phải tuân theo những chỉ dẫn này.

Hãy làm theo 6 chỉ dẫn dưới đây khi người bệnh dời bệnh viện:

1.Tránh gây tổn thương cho cánh tay:

+ Tránh tiêm, thử máu và tiêm phòng ở cánh tay phẫu thuật.

+ Không cắt da khi sửa móng chân tay, sử dụng bộ dụng cụ chăm sóc móng chuyên dành cho bệnh nhân Máy chăm sóc móng Velvet

+ Đeo găng tay cao su khi cọ rửa, sử dụng chất tẩy rửa mạnh. Tránh các hoạt động công việc dễ gây trầy xước da tay.

+ Đeo găng tay Cotton khi làm vượn hoặc các công việc nặng khác.

+ Thường xuyên sử dụng kem dưỡng da tay để tránh nứt nẻ 

+ Sử dụng dao cạo râu điện hoặc Kem làm rụng lông VEET để loại bỏ lông dưới cánh tay 

2. Tránh thít chặt cánh tay có thể gây phù nề:

+ Không nên đo huyết áp ở cánh tay phẫu thuật

+ Tránh mặc áo choàng và áo ngủ có tay chun bó chặt. Mặc áo có ống tay rộng và quần áo lót rộng thoải mái.

+ Nên mặc áo vú chuyên biệt dành cho bệnh nhân phẫu thuật vú

+ Không đeo trang sức quá chặt, mang túi sách nặng qua vai, phân bổ trọng lượng đồng đều giữa hai cánh tay.

3. Tránh bị bỏng:

+ Tránh tiếp xúc với nhiệt độ quá nóng khi nấu nướng. Đeo găng tay da độn dày khi cần thiết phải tiếp xúc với bếp nóng.

+ Tránh bị cháy nắng bằng cách sử dụng kem chống nắng Sunsense SPF 50+ hoặc kem chống nắng hữu cơ Oasis Sun SPF 40+ hay Oasis Sun SPF 50+

+ Không cầm thuốc lá ở tay phẫu thuật hoặc tốt hơn hết là không hút thuốc.

4. Thông báo cho bác sĩ điều trị nếu có bất kỳ sự thay đổi nào ở cánh tay hoặc ngực sau đây:

+ Hiện tượng đỏ, đau, nóng hoặc cứng và sưng tấy lên một cách bất thường.

+ Bất kỳ dấu hiệu nhiễm khuẩn nào

+ Nếu vết đứt tay, bỏng, thâm tím hoặc côn trùng đốt của người bệnh bị sưng tấy lên và không lành bình thường.

+ Nếu tay phẫu thuật bị tổn thương phải rửa sạch ngay và băng lại bằng băng vô trùng và theo dõi các dấu hiệu nhiễm khuẩn bất thường.

5. Khám bên vú đối diện và da trên vùng ngực định kỳ hàng tháng

+ Thông báo ngay mọi thay đổi cho bác sĩ điều trị.

6. Thường xuyên đến khám bác sĩ điều trị và bác sĩ phục hồi chức năng theo hẹn định kỳ để theo dõi.

Tham khảo: TS. Bùi Diệu - Những kiến thức cơ về phòng chống Ung Thư (NXB Y Học) 

Phục hồi chức năng sau phẫu thuật vú - Chương V, T270